Θεωρίες Απόκτησης Γλωσσών (Α’ Μέρος) -Άρθρο της Εκπαιδευτικού Αναστασίας Γολγάκη

Ιστορική αναδρομή

Το ερώτημα αν οι τάσεις της εποχής ή οι περιβαλλοντικές επιρροές είναι υπεύθυνες για την ανθρώπινη συμπεριφορά δεν αφορούν μόνο τους βιολόγους, τους γενετιστές, τους εκπαιδευτικούς και τους ψυχολόγους, αλλά και τη γλωσσολογία σχετικά με το ζήτημα του πώς μιλάει ένα παιδί. Με βάση αυτό το ερώτημα, έχουν προκύψει διάφορες θεωρίες για την απόκτηση γλωσσών τον τελευταίο αιώνα. Οι θεωρίες απόκτησης γλωσσών είναι θεωρίες που προσπαθούν να εξηγήσουν πώς μαθαίνονται οι γλώσσες και πώς τα παιδιά χρησιμοποιούν παραδείγματα γλωσσών για να αποκτήσουν αφηρημένες γλώσσες και επίσημους κανόνες. Ερευνούν τι πραγματικά μαθαίνεται όταν μαθαίνει κανείς μια γλώσσα. Οι θεωρίες ρωτούν τι βασικό εξοπλισμό και δεξιότητες έχει το παιδί, ποιοι μηχανισμοί λειτουργούν κατά τη διάρκεια της απόκτησης μιας γλώσσας. Επιπλέον, διερευνάται το ερώτημα γιατί μαθαίνονται οι γλώσσες. Αυτό που μαθαίνεται  είναι ένα σύστημα σημείων, η εκμάθηση του οποίου συνεπάγεται την απόκτηση ήχων. Αυτό που μαθαίνεται ως μέρος της απόκτησης γλωσσών είναι επίσης η ικανότητα ανάπτυξης της επικοινωνίας. Το παιδί μαθαίνει εντός της επικοινωνιακής ικανότητας  σε ποια κατάσταση πρέπει να χρησιμοποιηθούν συγκεκριμένες λέξεις και εκφράσεις. Επίσης μαθαίνει να εκφράζει τα πράγματα και τα γεγονότα με διαφορετικό τρόπο και ανάλογα με την κατάσταση και να κάνει διάκριση μεταξύ διαφορετικών πράξεων λόγου. Η γλωσσική ικανότητα είναι μέρος της επικοινωνιακής ικανότητας. Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής του, το παιδί δημιουργεί κανόνες που του επιτρέπουν να κατανοήσει το περίπλοκο δομικό σύστημα της γλώσσας του περιβάλλοντός του. Μαθαίνει να προφέρει σωστά λέξεις, να τις συσχετίζει με το νόημα και να τις συνδυάζει σωστά γραμματικά σε ουσιαστικές εκφωνήσεις. Ο βασικός τομέας των θεωριών απόκτησης γλωσσών είναι το ερώτημα του πώς μαθαίνονται οι γλώσσες, ποιες διαδικασίες λαμβάνουν χώρα στον εγκέφαλο, πώς ο μαθητής φιλτράρει τα ερεθίσματα και πώς συνδέεται ή δεν συνδέεται η απόκτηση γλωσσών με άλλους τομείς ανάπτυξης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την περιγραφή και εξήγηση της εμφάνισης και της αλλαγής στην επικοινωνιακή και γλωσσική ικανότητα για τις θεωρίες απόκτησης γλωσσών. 
Όσον αφορά το ερώτημα γιατί μαθαίνονται οι γλώσσες, υπήρχε αρχικά η άποψη ότι η γλώσσα εξυπηρετούσε κάποιες ανάγκες. Αυτό σημαίνει ότι η λεκτική επικοινωνία των αναγκών είναι ένα μέσο για την ικανοποίησή τους. Αυτό περιλαμβάνει επίσης την ανάγκη επικοινωνίας. 
Μια άλλη άποψη είναι η ανθρωπολογική, η οποία υποθέτει ότι η γλώσσα είναι μέρος της συνολικής ανθρώπινης διαδικασίας ωρίμανσης. Για παράδειγμα, ο Lenneberg ισχυρίζεται ότι υπό κανονικές συνθήκες όλοι μαθαίνουν μια γλώσσα μέσα σε μια χρονική περίοδο. Σε προηγούμενη έρευνα, το ερώτημα γιατί μαθαίνεται η γλώσσα είχε ελάχιστο ενδιαφέρον. Οι θεωρίες απόκτησης γλωσσών επικεντρώνονται στο ερώτημα του πώς οι άνθρωποι μαθαίνουν μια γλώσσα.
Όσον αφορά την απόκτηση γλωσσών από παιδιά, υπάρχουν διαφορετικές εξηγήσεις. Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει μια γενική θεωρία  που να εξηγεί την απόκτηση μιας γλώσσας συνολικά. Είναι επομένως απαραίτητο να αντιμετωπίσουμε τις υπάρχουσες θεωρίες ισότιμα και όχι σε αντίθεση.
Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, η ανάπτυξη της γλώσσας και της σκέψης στα παιδιά θεωρήθηκε μια ομοιόμορφη διαδικασία. Στη συνέχεια, ξεκίνησε η σύγχρονη έρευνα για την απόκτηση πρώτης γλώσσας με βάση νέες διαγνωστικές διαδικασίες. Αυτό το ερευνητικό αντικείμενο ανακαλύφθηκε από την πλευρά της ψυχολογίας, της φιλοσοφίας και της παιδαγωγικής. Από τότε, η γλώσσα και η σκέψη εξερευνήθηκαν ξεχωριστά. Αυτός ο διαχωρισμός ενισχύθηκε από ανταγωνιστικές ιδέες.
Ακόμα και τότε, υπήρχαν κυρίως δύο διαφορετικές κατευθύνσεις σκέψεων. Η μια συνέδεσε τη γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού με την ψυχολογική ανάπτυξη. Αυτή η κατεύθυνση υφίσταται με την αναπτυξιακή ψυχολογία του Jean Piaget, ο οποίος συνάγει συμπεράσματα για την πνευματική ανάπτυξη που βασίζεται στη γλωσσική ανάπτυξη μέχρι σήμερα.
Η άλλη κατεύθυνση ασχολήθηκε αποκλειστικά με την ανάπτυξη της γλώσσας και προσπάθησε να διευκρινίσει το ζήτημα εάν η γλώσσα αποκτάται μέσω ενδογενών παραγόντων ή μέσω του περιβάλλοντος. Ήδη από το 1928, οι Stern και Stern ήθελαν να συνδυάσουν αυτές τις δύο επεξηγηματικές προσεγγίσεις ρωτώντας πώς οι περιβαλλοντικές επιδράσεις ενεργοποιούν ενδογενείς παράγοντες. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, όταν ο Noam Chomsky δημοσίευσε τη θεωρία του για τη γλώσσα, το ενδιαφέρον για την απόκτηση παιδικής γλώσσας αυξήθηκε, έτσι ώστε τα επόμενα χρόνια διεξήχθη και πάλι η αμφιλεγόμενη συζήτηση μεταξύ του ρόλου των ενδογενών και εξωγενών παραγόντων. Ενώ η έρευνα για την απόκτηση γλώσσας επικεντρώθηκε μέχρι τότε στην απόκτηση της πρώτης γλώσσας, η απόκτηση δεύτερης γλώσσας συμπεριλήφθηκε επίσης στην επιστημονική έρευνα τη δεκαετία του 1970. 
Η έρευνα για την απόκτηση γλωσσών στα παιδιά διεξάγεται τώρα με διεπιστημονικό τρόπο, πράγμα που σημαίνει ότι διαμορφώνεται από συνεισφορές από διάφορους επιστημονικούς κλάδους όπως η γλωσσολογία, η ιατρική, η εκπαίδευση και η ψυχολογία. 

Θεωρίες Γλωσσικής Ανάπτυξης τον 20ο αιώνα

Στις θεωρίες ανάπτυξης γλωσσών του περασμένου αιώνα, το ζήτημα της σημασίας των ενδογενών και εξωγενών παραγόντων έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Αυτή η συζήτηση αφορούσε κυρίως την απόκτηση πρώτης γλώσσας και την απόκτηση φυσικής δεύτερης γλώσσας. Σύμφωνα με τον Wode, η διαμάχη μεταξύ εμπειρίας και έμφυτων ικανοτήτων μπορεί να ανιχνευθεί με φιλοσοφική έννοια στην αρχαιότητα, όταν υπήρξε μια διαμάχη μεταξύ εμπειριστών και ορθολογιστών. Σε αυτό το πλαίσιο, οι εμπειριστές διερευνούν μόνο επιστημονικά τι είναι άμεσα παρατηρήσιμο, ενώ οι ορθολογιστές θεωρούν ότι τα μη παρατηρήσιμα φαινόμενα ελέγχουν τη παρατηρήσιμη συμπεριφορά και ως εκ τούτου είναι κατάλληλα ως αντικείμενο επιστημονικής έρευνας. Στη δεκαετία του 1960, μεταξύ των ψυχολόγων Burrhus F. Skinner και Jean Piaget ως εμπειριστές και του Noam Chomsky ως ορθολογιστή, η συζήτηση για το σύστημα και το περιβάλλον ξανάρχισε. 
Κατά τη διάρκεια αυτής της συζήτησης, προέκυψαν αρκετές προσεγγίσεις για την εξήγηση της απόκτησης γλωσσών. 
Η συμπεριφοριστική προσέγγιση είναι η θεωρία της μάθησης και τονίζει το ρόλο της εμπειρίας. Η νατιστική άποψη δίνει έμφαση στην έμφυτη γλωσσική γνώση. Η γνωστική προσέγγιση υπογραμμίζει την αλληλεπίδραση μεταξύ γλώσσας και σκέψης. Η αλληλεπιδραστική προσέγγιση αναφέρεται στο ρόλο του κοινωνικού περιβάλλοντος όσον αφορά την επικοινωνιακή συμπεριφορά και τη λεκτική εισροή.
Δεδομένου ότι η μάθηση, η αλληλεπίδραση και η γνώση διεγείρονται από το εξωτερικούς παράγοντες, οι συμπεριφορικές, αλληλεπιδραστικές και γνωστικές προσεγγίσεις μπορούν να συνδυαστούν για να σχηματίσουν θεωρίες outside-in, ενώ ο νατιτισμός είναι μια θεωρία inside-out, γιατί εδώ η έμφυτη γλωσσική γνώση μέσω της ομιλίας φτάνει στον εξωτερικό παράγοντα. 
Πρέπει να τονιστεί σαφώς σε αυτό το σημείο ότι δεν υπάρχει γενική θεωρία που να ενώνει όλες τις προσεγγίσεις, αλλά ότι κάθε θεωρία απόκτησης γλώσσας εξηγείται διαφορετικά και τονίζει διαφορετικές πτυχές. Ωστόσο, όλες οι θεωρίες απόκτησης γλωσσών προϋποθέτουν έμφυτες ικανότητες, οπότε το ερώτημα είναι πόσο και τι είναι έμφυτο. 

Η Αναστασία Γολγάκη είναι ιδιοκτήτρια του Κέντρου Ξένων Γλωσσών "ΛΕΞΙΣ" στην Κομοτηνή