Τις τελευταίες μέρες, ο σχεδιαζόμενος αγωγός φυσικού αερίου EastMed έχει απασχολήσει έντονα την ελληνική κοινή γνώμη με αφορμή τη πρόσφατη υπογραφή της Διακυβερνητικής Συμφωνίας μεταξύ του Ισραήλ της Κύπρου και της Ελλάδας για την υλοποίηση ενός έργου που φιλοδοξεί να στείλει μέρος του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη μέσω της Κύπρου, Ελλάδας και Ιταλίας.
Η έντονη προώθηση της συγκεκριμένης εκδήλωσης από τις τρεις χώρες, έχει δημιουργήσει -όπως αναμενόταν- σειρά από δημοσιεύματα και αντιπαραθέσεις για τη σκοπιμότητα, τη χρησιμότητα, τα οφέλη και τη δυνατότητα υλοποίησης του έργου. Καθώς στη χώρα μας έχουμε μια τάση προς την υπερβολή, ίσως να ήταν καλό να προσεγγίσουμε λίγο πιο ψύχραιμα το συγκεκριμένο θέμα.
Για τον αγωγό EastMed υπάρχουν αυτή τη στιγμή τρεις κυρίαρχες προσεγγίσεις στην Ελλάδα.
- Η πρώτη υποστηρίζει εν πολλοίς ότι ο αγωγός δεν πρέπει να γίνει, για να μην προκαλέσει περαιτέρω την Τουρκία και να μην οδηγήσει σε νέες επιθετικές ενέργειες και αχρείαστες εντάσεις οι οποίες δεν μας συμφέρουν καθώς μας απομακρύνουν από το πνεύμα συνεργασίας στην περιοχή.
- Η δεύτερη προσέγγιση υποστηρίζει ότι ο αγωγός πρέπει να γίνει, ακριβώς για να δείξουμε στην Τουρκία ότι μπορούμε να αντιδράσουμε στις πιέσεις της, και ότι έχουμε ισχυρές συμμαχίες που μας στηρίζουν και μας βοηθούν να αντισταθούμε στις τουρκικές προκλήσεις.
- Η τρίτη προσέγγιση θέλει την προώθηση της υλοποίησης του αγωγού με σκοπό αυτός να λειτουργήσει ως ευκαιρία συνεργασίας με την Τουρκία, δίνοντας της την ευκαιρία να μετέχει στο έργο, υποχωρώντας από την επιθετική της στάση και επανερχόμενη στη διεθνή κανονικότητα.
Παρά το ότι οι παραπάνω απόψεις είναι πολύ δημοφιλείς μεταξύ των Ελλήνων πολιτικών, αναλυτών, δημοσιογράφων και απλών πολιτών, δεν μπορώ παρά να επισημάνω ότι είναι λανθασμένες.
Η απόφαση για την προώθηση του αγωγούEastMed -όπως άλλωστε και κάθε ενεργειακού έργου- θα πρέπει να υλοποιηθεί με μοναδικό γνώμονα το αν προωθεί με ουσιαστικό τρόπο τα οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντα της Ελλάδας και -πολύ περισσότερο- αν μεγιστοποιεί τα στρατηγικά οφέλη της χώρας μας έναντι άλλων επιλογών για τους ενεργειακούς πόρους της περιοχής.
Ο συγκεκριμένος αγωγός όντως έχει αρκετά στοιχεία που θα μπορούσαν να ικανοποιήσουν την παραπάνω συνθήκη, έχει όμως και πολλά προβλήματα. Και ενώ το μυαλό πάει συνήθως σε τεχνικά και οικονομικά προβλήματα, εν τούτοις το πρόβλημα του EastMed είναι… υπαρξιακό.
Ο EastMed σχεδιάστηκε και προτάθηκε από το 2013 με βάση μια εικόνα για το ρόλο του φυσικού αερίου η οποία είναι πλέον ξεπερασμένη από τις εξελίξεις και τη σημερινή πραγματικότητα. Τα τεράστια διακρατικά δίκτυα που μετέφεραν φυσικό αέριο μεταξύ σειράς χωρών είναι παρελθόν.Η σχιστολιθική επανάσταση στις ΗΠΑ την τελευταία δεκαετία ανέδειξε το υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) ως το μέλλον για την ενεργειακή μετάβαση σε παγκόσμιο επίπεδο, αφήνοντας τα τεράστια διακρατικά δίκτυα αγωγών, τις πολιτικές εξαρτήσεις που αυτοί δημιουργούν και τις αδιαφανείς εμπορικές συμφωνίες που τους συνοδεύουν, σε σταθερά φθίνων ρόλο.
Ο αγωγός EastMed δημιουργεί καταρχήν μια ανισόρροπα ισχυρή εξάρτηση από την Ιταλία η οποία, όντας ο πραγματικός ενεργειακός κόμβος στη Νότια Ευρώπη, έδειξε με τον αγωγό ΤΑΡ και τη στάση της στην Κυπριακή ΑΟΖότι δύναται να ακυρώσει την όποια ισχύ θα μπορούσε να αντλήσει η Ελλάδα στο διεθνές πολιτικό πεδίο από ένα μεγάλο αγωγό. Περαιτέρω, ενώ η συμμετοχή του Ισραήλ είναι κρίσιμη και σημαντική, όταν αυτή γίνει μέσω του EastMed δημιουργεί τριβές με το Λίβανο και με τους Παλαιστίνιους οι οποίες αντί να ισχυροποιήσουν, δύνανται να πλήξουν τις στοχεύσεις της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής στο μέλλον.
Πέραν αυτών, σε ρυθμιστικό επίπεδο, οι υποχρεώσεις της Κύπρου ως πρώτη χώρα υποδοχής του αγωγού σε ευρωπαϊκό έδαφος σε σχέση με θέματα πρόσβασης τρίτων (Third Party Acess) στον EastMed όταν αυτός έχει μπροστά του τη πιθανότητα να κινήσει φυσικό αέριο από το Λίβανο, τη Συρία, ακόμα και το Ιράν στο μέλλον, είναι μάλλον εφιάλτης παρά όνειρο για τη Λευκωσία. Όταν η Γερμανία βρέθηκε μπροστά σε εντονότατες πιέσεις για το αντίστοιχο θέμα όσον αφορά τον αγωγό Nord Stream 2, είχε τα εργαλεία να αντισταθεί και προωθήσει τη δική της ατζέντα.Η Κύπρος δύσκολα θα ανταπεξέλθει, πόσο μάλλον θα ωφεληθεί από αυτό.
Όλα τα παραπάνω προβλήματα ελαχιστοποιούνται αν αντί για τον EastMed, το φυσικό αέριο της περιοχής προωθηθεί στην ΕΕ -και τον υπόλοιπο κόσμο- μέσω ενός Τερματικού Υλοποίησης Φυσικού Αερίου στην Κύπρο. Τα οφέλη για τις τρεις χώρες μεγιστοποιούνται από αυτή την επιλογή έναντι του αγωγού, ο οποίος παραμένει μια καλή λύση, αλλά σίγουρα όχι η βέλτιστη.
Για την Ελλάδα και την Κύπρο, είναι καλές -και ίσως αναγκαίες έως ένα βαθμό- οι εντυπωσιακές εκδηλώσεις, αλλά ο σχεδιασμός του EastMed ανήκει σε ανθρώπους, μυαλά και λογικές του παρελθόντος και όχι του μέλλοντος. Παρά τη σωστή προσέγγιση που έχει περί συνέχειας του κράτους, η τρέχουσα πολιτική ηγεσία οφείλει να απαγκιστρωθεί από ξεπερασμένες λογικές και να φροντίσει με διακριτικό τρόπο να προωθήσει τα συμφέροντα της χώρας με τα εργαλεία του σήμερα και του αύριο και όχι του χθες. (το κείμενο δημοσιεύτηκε στα Νέα)
